Հայ-ֆրանսիական համագործակցություն

Կշահեն հիվանդ երեխաները: Երեք տարեկան Անին, ոգեւորվելով մայրիկի խրախուսանքներից, աթոռից բռնվելով ոտքի է կանգնում եւ ոչ հաստատուն քայլերով առաջ շարժվում։ Բժիշկներն ու ծնողները Լորան Սերվեին ներկայացնում են, որ վեց ամիս առաջվա համեմատությամբ աղջկա վիճակը նկատելիորեն բարելավվել է։

Չորսամյա Վահեի հիվանդությունն ի հայտ է եկել մեկ տարի առաջ։ Երեխան դժվարանում է որոշ շարժումներ կատարել, նաեւ բազմազան լուրջ խնդիրներ ունի։

Հազվադեպ հանդիպող նյարդամկանային այս հիվանդությունն ախտորոշվել է գենետիկական հետազոտությունների արդյունքների հիման վրա՝ ուսումնասիրելով փոքրիկների ԴՆԹ-ն։

Ֆրանսիացի մասնագետը սովորեցնում է ծնողներին, թե ինչպես պետք է մերսեն երեխաների ոտքերը, ինչ անեն, որ նրանք գիշերները հանգիստ քնեն, կողմնակի ազդեցություններ ունեցող ո՞ր դեղամիջոցներից խուսափեն եւ այլն։ Նրա խորհուրդներն ուղղված են նաեւ ընտանիքի մյուս անդամների կրթմանը, միջավայրին հարմարվելուն։ Այցելուները համակ ուշադրությամբ հետեւում են նրա խորհուրդներին, նշումներ անում։

Ֆրանսիացի երիտասարդ բժշկին եթե հանդիպեք ոչ աշխատանքային պայմաններում, գուցե չպատկերացնենք, որ եվրոպական երկու ճանաչված կլինիկաներում (Institut de Myologie, HՒpital de la Pitiռ SalpռtriՌre եւ HՒpital Robert Debrռ, Paris, France) պարզ ու անմիջական Լորան Սերվեի ղեկավարած խմբերը խորությամբ ուսումնասիրում են հազվադեպ հանդիպող եւ դժվար բուժելի, իսկ երբեմն անբուժելի համարվող այդ հիվանդությունները եւ բուժման հնարավոր միջոցներ որոնում։

Արձագանքելով Բժշկական գենետիկայի եւ առողջության առաջնային պահպանման կենտրոնի տնօրեն, Երեւանի Մ. Հերացու անվան պետական բժշկական համալսարանի բժշկական գենետիկայի ամբիոնի վարիչ, պրոֆեսոր Թամարա Սարգսյանի հրավերին, նա հայ գործընկերներին ներկայացնում է իր փորձը։

«Ես վաղուց եմ համագործակցում եվրոպական փորձագետ, պրոֆեսոր Թամարա Սարգսյանի հետ, տեղյակ եմ, որ նրա ղեկավարած կենտրոնում գենետիկական ճշգրիտ հետազոտություններ են արվում եւ լավ պատրաստված մասնագետներ կան։ Իսկ այն, որ նրանք այսպիսի խնդիրների հետ կապված իրենց շուրջն են հավաքում Հայաստանի լավագույն մասնագետներին՝ դա ինձ համար հաճելի անակնկալ էր։ Փաստորեն, արդեն կա մասնագետների այն խումբը, որի հետ ես հաճույքով կհամագործակցեմ»,-ասում է Լորան Սերվեն։

Հիվանդությունը հիմնականում բացահայտվում է առաջնային օղակում։ Մեր մանկաբույժները նման դեպքերում ուղեգրում են նյարդաբանի մոտ։ Իսկ նյարդաբանները, գենետիկական ծագում ունեցող նյարդամկանային այս հիվանդությունների ճշգրիտ ախտորոշման եւ բուժման գործում, բնականաբար, համագործակցում են գենետիկների հետ։ Բժշկական գենետիկայի եւ առողջության առաջնային պահպանման կենտրոնում են կատարվում մոլեկուլային հետազոտությունները, որոնց արդյունքներով հաստատվում կամ ժխտվում են դժվար ախտորոշվող այսպիսի բազմաթիվ հիվանդությունների հետ կապված գենային մուտացիաները, հաշվարկվում տվյալ ընտանիքի գենետիկական ռիսկը, ապա համատեղ խորհրդատվություններ են կատարում։

Իհարկե, հանդիպում են նաեւ կասկածելի կամ վերջնականորեն չախտորոշվող դեպքեր։ Հենց դրանք էլ քննարկվեցին ֆրանսիացի գործընկերոջ հետ։ Երկու օրվա ընթացքում նա մանրամասն հետազոտեց նախօրոք ընտրված 26 հիվանդներին, ծանոթացավ նրանց հետազոտությունների արդյունքներին եւ հիվանդի ճիշտ վարման, բուժման հետ կապված անհրաժեշտ խորհրդատվություններ տվեց։
Հայ նյարդաբանների, մանկաբույժների, ընտանեկան բժիշկների եւ այլ մասնագետների շրջանում մեծ հետաքրքրություն առաջացրեց Լորան Սերվեի դասախոսությունը։ Նա ներկայացրեց նյարդամկանային հիվանդների ժամանակակից ախտորոշման, բուժման եւ կանխարգելիչ միջոցառումների, բազմամասնագիտական վարման (գենետիկական տվյալների վերլուծություն, նյարդաբանի, օրթոպեդի եւ մանկաբույժի զննում) իրենց փորձը, ինչպես նաեւ եվրոպական կլինիկաներում գենետիկական փոփոխությունների (մուտացիաների) արդյունքում առաջացող, հազվադեպ հանդիպող այս հիվանդությունների վարման եւ բուժման ուղղությամբ աշխատանքային իրենց խմբերի կողմից իրականացվող բավական արդյունավետ փորձարկումների արդյունքները։ Ֆրանսիացի փորձառու կլինիցիստի ղեկավարած խմբերը բուժման նոր հնարավորություններ են փնտրում այն հիվանդների համար, ում համար ժամանակակից բժշկագիտությունը դեռեւս արդյունավետ միջոցներ չի գտել։ Նա վստահ է, որ առաջիկա մի քանի տարիների ընթացքում կկիրառվի այժմ իրենց կողմից փորձարկվող գենոթերապեւտիկ բուժումը, որի շնորհիվ հնարավոր կլինի շտկել գենետիկական դեֆեկտները (շեղումները) եւ բարելավել հիվանդի վիճակն ու կյանքի որակը։
Թամարա Սարգսյանը, նրա ղեկավարած կենտրոնի մասնագետները՝ գիտությունների թեկնածուներ Քրիստինե Հովհաննիսյանը, Մարինե Սուքիասյանը, Արտյոմ Գասպարյանը, ՀՀ ԱՆ գլխավոր նյարդաբան Արծրունի Հակոբյանը, աշխատանքային խմբի մյուս անդամները Լորան Սերվեի գնալուց հետո ամփոփում են համատեղ աշխատանքի արդյունքները, փորձում հստակեցնել առաջիկա քայլերը։

ՀՀ առողջապահության նախարարության գլխավոր մանկական նյարդաբան, ԵՊԲՀ-ի նյարդաբանության ամբիոնի դոցենտ, բժշկագիտության թեկնածու Արծրունի Հակոբյանը Բժշկական գենետիկայի եւ առողջության առաջնային պահպանման կենտրոնի այս նախաձեռնությունը գնահատում է որպես մանկական միջազգային նյարդաբանության հետ խորացված համագործակցությանն ուղղված առաջին ու շատ կարեւոր քայլ։

«Սա մի քայլ է, որ միտված է մեզանում բարելավելու ժառանգական ծագում ունեցող նյարդամկանային մի շարք հիվանդությունների խորքային մեխանիզմների հետագա բացահայտումը։ Դա էլ իր հերթին կապահովի պատճառագիտական ճշգրիտ ախտորոշում՝գենետիկական մոլեկուլյար մակարդակով։ Արդյունքում առավել արդյունավետ բուժվերականգնողական եւ կանխարգելիչ միջոցառումներ կիրականացվեն»,- ասում է Արծրունի Հակոբյանը։

Մասնագետի կարծիքով այս համատեքստում Հայաստանում ծառայության հետագա զարգացման համար կարեւոր նախապայման է մանկական պոլիկլինիկաների, ամբուլատոր մյուս բուժհաստատությունների եւ Բժշկական գենետիկայի եւ առողջության առաջնային պահպանման կենտրոնի տեղեկատվական եւ գիտաբժշկական սերտ համագործակցությունը։ Պակաս կարեւոր չէ Բժշկական գենետիկայի կենտրոնի ժամանակակից մոլեկուլյար-ժառանգաբանական բարդ հետազոտությունների արդյունքները «մատչելի լեզվով» տեղամասային մանկաբույժներին փոխանցելու հանգամանքը, որն այսպես թե այնպես կնպաստի նրանց գիտելիքների խորացմանն ու հմտությունների կատարելագործմանը։

Այս ոլորտում Բժշկական գենետիկայի եւ առողջության առաջնային պահպանման կենտրոնի եւ «Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ» բժշկական կենտրոնի մանկական նյարդաբանական բաժանմունքի վերջին ամիսների սերտ համագործակցությունն ակնհայտորեն դրական արդյունքներ է ապահովել։ Հանգամանք, որ լուրջ նախապայման կարող է դառնալ ավելի ծավալուն ու արդյունավետ համագործակցության։ Դրանից կշահեն հիվանդ երեխաները։

Հարցեր, պատասխաններ, մեկնաբանություններ